Satranç Sözlüğü
A
Açarak şah: Bir taşın oynayarak, diğer bir taşın önünü açmak suretiyle şah çekmesi.
Ajurne : Turnuvada belirli bir zaman zarfında tamamlanamayıp başka bir güne bırakılan parti (Çok eskilerde kaldı..)
Açmaz: Yerinden kaldırılınca kendi Şah’ını rakibin atağına açık bırakan bir figür veya bir Piyon’un durumunu anlatan deyimdir.
Ağır figürler: Vezir ve Kale’ler.
Aktif satranç: Taraflara verilen toplam sürenin 30 dakika olduğu oyunlar.
Ayrık Er: Komşu düşey sütunlarında aynı renkten başka Piyon bulunmayan Piyon.
B
Bekleme hamlesi: Başlıca amacı oyun sırasını rakibe bırakmak olan hamle
Blitz (Yıldırım): Taraflara genelde en çok 5 dakikanın verildiği hızlı oyun tarzı
Boğmaca matı: Şah’ın kendi taşlarıyla sıkıştırılması sonucunda At’la yapılan mat
C
Caissa (“Kaisa”): Mitolojide satranç ilahesi
Çatal: Bir Piyon’un iki figüre karşı aynı anda hücumu
Çifte şah: Bir taşın hareketiyle hem hareketlenen taşın hem de aynı taşın yolunu açması sayesinde başka bir taşın şah çekmesi durumu.
Ç
Çoban Matı: Oyunun ilk hamlelerinde Vezir ve Fil ile f7 ve f2 haneleri üzerinde yapılan mat.
Örneğin:1.e4 e5 2.Fc4 Ac6 3.Vf3 d6?? 4.Vf7 mat
D
Daimi şah: Sürekli şah veya devamlı şah. Şah’lardan birinin rakibin şahlarından doğru oynanması halinde kurtulamama durumu
Değirmen: Açma şahı kullanarak kurulan taktik bir motif.
Değişme: Tarafların taş alıp vermeleri.
Diyagonal (çapraz): Yan yana ve aynı renkli kareler.
Duble Piyonlar: Üstüste piyonlar (erler). Aynı renkte iki Piyonun bir düşey sütun üzerinde bulunması.
E
En Passant (“e.p” “Geçerken”): İlk karesinde bulunan bir Piyonun iki sürülmesi sonrası, yanyana pozisyon elde ettiği rakip Piyon tarafından alınabilmesi durumu. Bu hak ilk hamlede kullanılmazsa ilerleyen aşamalarda bir daha o durum için kullanılamaz.
Etüd: Taraflardan birinin koşulan şartlara göre oyunu kazanmak veya beraberliği sağlamak zorunda bulunduğu, dizili bir durumdur.
F
Feda: Belli bir amaç uğruna taraflardan birinin sahip olduğu materyalden vazgeçmesi.
Fianchetto: Filin büyük çapraz sütun üzerinden gelişmesi.
FM: Usta için kısaltma (FIDE Master)
FIDE: Federation International des Echecs=Uluslararası Satranç Federasyonu.
Figür: Taş, alet. Piyonlar haricindeki diğer taşlar için kullanılan ifade.
G
Gambit: Hızlı gelişim amacıyla er veya figür feda edilerek oynanan açılış.
Geçer Piyon: İlerleyişi rakip Piyon’larla engellenemeyen Piyon
GM: Büyükusta için kısaltma (Grand Master)
H
Hafif figürler: Fil’ler ve At’lara verilen genel isim.
I
İsviçre Sistemi: Turnuvaların organizasyonu için bir sistem
IM: Uluslararası usta için kısaltma (International Master)
J
J’adoube (“Jadub”): Herhangi bir taşı düzeltirken, oynama zorunluluğunda kalmamak için söylenen söz. Düzeltiyorum anlamına gelir.
K
Kalite: Kale ile hafif bir figür arasındaki kuvvet farkı. Bir hafif figürü rakibin Kale’siyle değişmeye kalite kazanmak denir.
Kanat: Satranç tahtası iki kanattan oluşur. Vezir’in bulunduğu yarıya Vezir kanadı, Şah’ın bulunduğu yarıya Şah kanadı denir.
Kombinezon: Hamle zorunluluğu içeren fikir yapılarına denir.
Kompansasyon: Feda edilen materyale karşı elde edilen girişim üstünlüğü
Karşı hücum: Hücumu defanstaki tarafın hücumla yanıtlaması.
Konsültaston (Danışma) Partileri: Tarafların (veya yalnız bir tarafın) 2-3 kişi tarafından oluşturulduğu oyunlara denir. Taraflar farklı yerlerde bulunurlar ve taşları hareket ettirme şansına sahiptirler.
Körleme: Tahtaya bakmadan, notasyon aracılığıyla oynanan oyun.
M
Manevra: Figürleri daha iyi konumlara getirebilmek veya rakip kampta bir takım zayıflıklar yaratmak amacıyla yapılan hamlelere denir.
Mat ağı: Şahın, açık bir yerde, mat tehlikesini içeren kuvvetli hücumlara uğramasıdır.
Merkez: d4, d5, e4, e5 karelerine verilen ad.
N
Notasyon: Bir oyunun, daha önceden belirlenmiş koordinat kurallarına göre yazılması.
P
Piyon: Er
Piyon zinciri: Bir çapraz sütun üzerinde aynı renkten birkaç piyonun sıralanmasıdır, c7, d6, e5, f4 gibi.
Problem: Taraflardan birinin mat ettiği kompozisyon.
S
Satır: Yatay
Satranç körlüğü: Açık, basit bir hamlenin oyuncunun gözünden kaçması.
Simultane: Çok masa gösterisi. Bir ustanın pek çok sayıda rakibe karşı aynı zamanda oynamasıdır.
Sütun: Dikey
Ş
Şah Çekme: Şahı tehdit etmek. Kiş çekme
T
Taşlar: Şah, Vezir, Kale, Fil, At ve Piyon’ların tümünü kaplayan bir deyimdir.
Tempo: Bir tempo = bir hamle birimi. Tempo kaybı zaman kaybını ifade etmek için kullanılır.
V
Varyant: Sürdürüm veya devam yolu. Belli bir amacı güden hamle zinciri.
Y
Yarı açık hat: Üzerinde yalnız bir Piyon bulunan düşey sütun.
Z
Zayıf hane: Zayıf kare. Rakip figürlerin hücumu karşısında savunulması zor olan karelerdir. Genelde bu tür kareler piyon desteğinden de yoksundurlar.
Zeitnot(Zaman kıtlığı, Tzaytnot): Saatle oynanan oyunlarda zaman sıkışıklığını ifade için kullanılır.
Zugzwang (Almanca, tsugtsvang): Oyun sırasında bir hamle yapmak gerekliliğinin çekinilecek olduğu durumlara denilir.
Satranç ta açmaz rok yada şiş gibi terimlerin ne anlama geldini yada çevirisini bana ulaştırma imkânınız varmıdır acaba ücreti ne ise karşılanacaktır